Chirurgiczna kastracja/sterylizacja to najczęściej wykonywany zabieg w praktyce lekarza weterynarii. Zabieg ten niesie ze sobą wielką wartość: jest formą trwałej antykoncepcji, stanowi ważny element w walce z bezdomnością zwierząt, zapobiega wielu groźnym chorobom psów i kotów. Pomimo dużej świadomości temat chirurgicznej kastracji nadal budzi wiele wątpliwości wśród właścicieli zwierząt.

Nierzadko opiekun chcąc zdecydować o chirurgicznej kastracji swojego zwierzęcia zadaje sobie mnóstwo pytań dotyczących przygotowania do zabiegu, rekonwalescencji i postępowania ze swoim pupilem kiedy ten całkowicie już “do siebie dojdzie”. Niniejszy artykuł ma Państwu przybliżyć zagadnienie kastracji chirurgicznej, udzielić odpowiedzi na nurtujące pytania dotyczące zabiegu i okresu okołozabiegowego, rozwiać wątpliwości i mity na temat kastracji, wciąż pokutujące wśród właścicieli psów i kotów jak i zachęcić do przeprowadzenia zabiegu w odpowiednim dla zwierzęcia momencie.

Kastracja chirurgiczna pozwala uzyskać trwałą niepłodność przez jednorazowy zabieg, który polega na:

• usunięciu jajników u suki/kotki (ovariectomia; praktykowana w USA),
• usunięciu jajników wraz z większą częścią macicy u suki/kotki (ovariohysterectomia); metoda praktykowana w naszej klinice
• usunięciu jąder u psa/kocura (orchiectomia), z odjęciem (pies) lub pozostawieniem moszny (pies, kocur) .

Powszechnie przyjęło się używanie określenia sterylizacja w odniesieniu do samic, a określenia kastracja w odniesieniu do samców. Choć nie jest to najistotniejsze przy omawianiu tego tematu wyjaśnię, że terminy kastracja i sterylizacja są właściwie swoimi synonimami i żaden z nich nie jest przypisany do płci.

Jak wygląda chirurgiczna kastracja?

Zabieg chirurgicznej kastracji u samic i samców przeprowadzany jest w pełnej narkozie. Sposób znieczulenia dobierany jest w naszej klinice przez anestezjologa i dopasowany jest do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta.

Ovariohysterectomia u suk i kotek wiąże się z “wejściem” do jamy brzusznej. Niewielkie cięcie powłok brzusznych wykonuje się wzdłuż tzw. linii białej. Po usunięciu jajników oraz rogów i trzonu macicy jamę brzuszną zamyka się trzema piętrami szwów.

Kastracja psów samców, u których oba jądra znajdują się w mosznie wiąże się z wykonaniem jednego lub dwóch niewielkich cięć, przebiegających równolegle do linii białej, niedaleko prącia. Każde jądro wyprowadzane jest z worka mosznowego w kierunku wykonanego wcześniej cięcia, a następnie usuwane z podwiązaniem powrózka nasiennego. Ranę zamyka się zazwyczaj 2-3 szwami. Sytuacja komplikuje się w przypadku wnętrów, u których zatrzymanie jądra w jamie brzusznej lub w kanale pachwinowym wymusza inną technikę zabiegu.

Kastracja kocurów różni się nieco od kastracji psów. Cięcie wykonuje się na mosznie, a ranę operacyjną bez zamknięcia szwami pozostawia się do samoistnego wygojenia. Możliwość taką u kocurów daje nam nieco wyższe umiejscowienie moszny.

Kiedy należy przeprowadzić chirurgiczną kastrację?

1. Suki kastrowane powinny być po pierwszej rui (mniejsze ryzyko zmian nowotworowych gruczołów sutkowych). Minimalny czas jaki powinien minąć od końca cieczki to 10-12 tygodni (maksymalnie na miesiąc przed kolejną cieczką).

2. W przypadku kotek kastracja chirurgiczna może być przeprowadzona już w okolicy 6 miesiąca życia (jeszcze przed pierwszą rujką). Zabieg przeprowadzony w tak młodym wieku zapobiega w znacznej mierze nowotworom gruczołów sutkowych. U kotek, które osiągnęły już dojrzałość płciową problemem może okazać się tzw. rujka przetrwała, czyli uporczywe występowanie po sobie rujek bez dłuższej przerwy. Aby uzyskać okres tzw. ciszy hormonalnej niezbędnym jest w tym przypadku zastosowanie tabletek hormonalnych.

3. U psów i kocurów zaleca się przeprowadzenie kastracji chirurgicznej po osiągnięciu dojrzałości płciowej (kocury ok. 9-10 miesiąca, psy w zależności od rasy 7-14 miesiąc życia).

Na czym polega przygotowanie zwierzęcia do zabiegu kastracji?

Do zabiegu kwalifikowane są tylko i wyłącznie zwierzęta zdrowe* i w okresie tzw. ciszy hormonalnej (ważne w przypadku samic). Co konkretnie decyduje o zakwalifikowaniu zwierzęcia do zabiegu?

• badanie kliniczne; na kilka dni przed kastracją wskazana jest wizyta w gabinecie, podczas której zwierzę jest badane ogólnie (u samców oceniane jest umiejscowienie jąder, u samic upewniamy się, czy termin zabiegu jest prawidłowy) oprócz tego u wszystkich pacjentów pobierana jest krew (po 6 h głodówce), osłuchiwane jest serce, sprawdzany jest kalendarz szczepień oraz odrobaczeń
• prawidłowy wynik badania krwi; jest to zalecenie bezwzględne u wszystkich zwierząt bez względu na wiek pacjenta, rasę i płeć

• badanie kardiologiczne; u zwierząt ras predysponowanych do problemów kardiologicznych, u pacjentów powyżej 5-6 roku życia, u tych, u których badanie osłuchowe serca wykazało nieprawidłowości lub u zwierząt wykazujących objawy niewydolności układu krążeniowo-oddechowego
• aktualny kalendarz szczepień i odrobaczeń
• w przypadku samic okres tzw. ciszy hormonalnej (suczki: min. 10-12 tygodni od końca ostatniej cieczki lub max. na 4 tygodnie przed kolejną cieczką, kotki: najlepiej ok. 6 miesiąca życia, jeszcze przed pierwszą rujką; u kotek starszych w przypadku tzw. “rujki przewlekłej” “wyciszenie” za pomocą tabletek hormonalnych)

*Mowa tu oczywiście o kastracji chirurgicznej traktowanej jako formę profilaktyki. Pamiętać należy bowiem, że kastracja chirurgiczna jest metodą leczenia wielu schorzeń (ropomacicze, nowotwory jąder, przerost gruczołu krokowego itp.)

W dniu zabiegu:

• bezwzględnym wymogiem jest 12 h głodówka
• zwierzę nie może wykazywać objawów jakiejkolwiek choroby (fizjologiczna temperatura ciała, różowe, wilgotne błony śluzowe, niebolesny brzuch, prawidłowe oddawanie moczu oraz kału itp.).

Jak wygląda okres rekonwalescencji po zabiegu kastracji?

1. Po zabiegu zwierzę zostaje w naszej klinice do pełnego wybudzenia. Jest to czas szczegółowego monitoringu pacjenta oraz moment kiedy podawane są leki przeciwbólowe, antybiotyk, płyny itp. . Zwierzę zostaje wydane właścicielowi w stanie, w którym może poruszać się o własnych siłach.
2. Suczki oraz kotki wydawane są w ubrankach pooperacyjnych (spełniających funkcję ochronną dla rany operacyjnej), w których chodzą przez 10 dni. Bywa, że ubranko pooperacyjne powoduje zmianę zachowania pacjenta. Szczególnie u kotek może pojawić się lekka osowiałość, skrępowanie ruchów, chodzenie do tyłu, zaleganie, niechęć do jedzenia. Objawy te zazwyczaj znikają po dobie/dwóch kiedy zwierzę przyzwyczai się do ubranka.
3. Psy oraz kocury (szczególnie te nadpobudliwe) wymagają czasami noszenia kołnierza (okres 10 dni).
4. Pacjent zostaje wydany do domu z zabezpieczonym wenflonem. Wenflon zdejmowany jest podczas wizyty kontrolnej, dzień po zabiegu. Pozostawienie wenflonu to dla nas, lekarzy spore ułatwienie na wypadek komplikacji pozabiegowych.
5. W dniu zabiegu właściciel może zaobserwować niecodzienne zachowanie zwierzęcia (wymioty, wokalizacja, brak równowagi itp.). W domu zwierzę należy położyć w miejscu cichym, spokojnym, ciepłym i takim, które zmniejsza ryzyko upadku z wysokości. Przez kilka godzin po odebraniu należy powstrzymać się od karmienia i pojenia zwierzęcia.
6. Dzień po zabiegu kastracji odbywa się wizyta, która obejmuje badanie kliniczne pacjenta, kontrolę rany, zdjęcie wenflonu, podanie leków przeciwbólowych i kontynuację antybiotyku.
7. W okresie rekonwalescencji bardzo ważne jest:

a) powstrzymywanie suk i kotek przed wskakiwaniem na duże wysokości (możliwe uszkodzenie szwu i wytrzewienie)

b) unikanie sytuacji, kiedy zwierzę może wylizać ranę operacyjną (może to skutkować powikłaniami pozabiegowymi)

8. U psów spotykamy się czasami z krwiakiem i obrzękiem moszny. Bywa, że wymaga to dodatkowej interwencji, ale zazwyczaj obrzęk schodzi w ciągu kilku dni po zabiegu.
9. Szwy u suk, kotek i psów zdejmujemy po 10 dniach. W przypadku kocurów, u których zabieg kastracji nie wymaga założenia szwów po 10 dniach odbywa się zaledwie szybka kontrola rany.
10. Właścicielom, którzy nie są w stanie podjąć się opieki nad zwierzęciem w okresie rekonwalescencji proponujemy kilkudniową, odpłatną hospitalizację.

Jakie korzyści płyną z przeprowadzonego zabiegu kastracji?

1. Pozbycie się uporczywych ruj u samic, uciążliwego zachowania i krwawienia (suki), a tym samym konieczności stosowania leków hormonalnych.
2. Zmniejszenie ryzyka ucieczek z domu (częste podczas rui).
3. Zapobieganie niechcianej ciąży, zmniejszenie liczby bezdomnych zwierząt.
4. Zapobieganie ciąży rzekomej/urojonej.
5. Zapobieganie nowotworom gruczołów mlekowych.
6. Zapobieganie chorobom jajników: torbiele, nowotwory.
7. Zapobieganie ropomaciczu.
8. Ograniczenie potrzeby bójek i znaczenia terenu u kocurów.
9. Często zmniejszenie agresji i uporczywych zachowań seksualnych.
10. Zapobieganie chorobom gruczołu krokowego (prostaty): przerost, torbiele, zapalenie, nowotwór.
11. Zapobieganie chorobom jąder: zapalenie, nowotwór.
12. Zapobieganie nowotworom okolicy okołoodbytowej.
13. Zabieg kastracji jest konieczny u wnętrów ze względu na ryzyko nowotworzenia jąder zatrzymanych w jamie brzusznej lub kanale pachwinowym.
14. Zabieg kastracji jest wskazany u zwierząt cierpiących z powodu padaczki. Usunięcie gonad u pacjentów z epilepsją może znacznie zmniejszyć częstotliwość drgawek.

Z jakimi efektami ubocznymi zabiegu kastracji może borykać się zwierzę i jego właściciel?

1. Prawdą jest, że usunięcie gonad u zwierząt powoduje spowolnienie metabolizmu, co z kolei może być przyczyną otyłości, ale to czy zwierzę będzie dotknięte tym problemem zależy przede wszystkim od jego właściciela. To na właścicielu spoczywa obowiązek zmiany karmy na taką, która przeznaczona jest dla zwierząt kastrowanych oraz obowiązek zapewnienia zwierzęciu wystarczającej ilości ruchu każdego dnia.

2. Problem nietrzymania moczu dotyczy ok. 20 % kastrowanych, dużych suk. Problem ten związany jest ze zwiotczeniem mięśnia zwieracza cewki moczowej, co z kolei jest efektem braku estrogenów w organizmie. Suki dotknięte problemem nietrzymania moczu posikują zazwyczaj nieświadomie, najczęściej w nocy. Nie jest to sytuacja bez wyjścia. Na rynku dostępne są preparaty w postaci syropu lub tabletek wpływające na prawidłowe funkcjonowanie zwieracza cewki moczowej.

Żródło: https://www.vet4pet.pl/