Zacznijmy od prostej zasady – utrzymywanie zwierząt w niewłaściwych warunkach bytowania jest przestępstwem. Niewłaściwe warunki to brud, rażące zaniedbanie, w tym stan nieleczonej choroby, tkwienie przez zwierzę w tej samej pozycji bez możliwości jej zmiany. Przestępstwem jest także wystawianie zwierzęcia na warunki atmosferyczne, które zagrażają jego zdrowiu lub życiu, a także trzymanie zwierzęcia w stanie bez pożywienia i wody. We wszystkich tych sytuacjach – zwierzę, znajdujące się w stanie zagrożenia – powinno być interwencyjnie odebrane.
Przekładając powyższe na praktykę – pies, przykuty do łańcucha zimą, z prowizoryczną budą i zamarzniętym jedzeniem – wymaga niezwłocznego ratowania z miejsca opresji, czyli jego odebrania przez policję, straż gminną lub przedstawicielka/kę organizacji prozwierzęcej.
Jak to działa?
Jeśli mamy do czynienia z podejrzeniem popełnienia przestępstwa znęcania się nad zwierzętami, zaś dalsze przebywanie zwierzęcia w danych warunkach zagraża jego zdrowiu lub życiu, istnieje prawny obowiązek jego czasowego odebrania. Mówi o tym art. 7 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o ochronie zwierząt (dalej zwanej „u.o.z.”). Aby go prawidłowo zastosować, trzeba odczytać ten przepis łącznie z art. 7 ust. 1 i art. 6 ust. 2 u.o.z. (ten ostatni określa, co rozumiemy przez znęcanie się nad zwierzętami).
Poniżej wyciąg z najważniejszych przepisów dotyczących ratowania zwierząt zimą;
Art. 7 ust. 1. Zwierzę traktowane w sposób określony w art. 6 ust. 2 może być czasowo odebrane właścicielowi lub opiekunowi na podstawie decyzji wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce pobytu zwierzęcia i przekazane:
1) schronisku dla zwierząt, jeżeli jest to zwierzę domowe lub laboratoryjne, lub
2) gospodarstwu rolnemu wskazanemu przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), jeżeli jest to zwierzę gospodarskie, lub
3) ogrodowi zoologicznemu lub schronisku dla zwierząt, jeżeli jest to zwierzę wykorzystywane do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych lub utrzymywane w ogrodach zoologicznych.
3. W przypadkach niecierpiących zwłoki, gdy dalsze pozostawanie zwierzęcia u dotychczasowego właściciela lub opiekuna zagraża jego życiu lub zdrowiu, policjant, strażnik gminny lub upoważniony przedstawiciel organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt, odbiera mu zwierzę, zawiadamiając o tym niezwłocznie wójta (burmistrza, prezydenta miasta), celem podjęcia decyzji w przedmiocie odebrania zwierzęcia.
Art. 6 ust. 2. Przez znęcanie się nad zwierzętami należy rozumieć zadawanie albo świadome dopuszczanie do zadawania bólu lub cierpień, a w szczególności:
10) utrzymywanie zwierząt w niewłaściwych warunkach bytowania, w tym utrzymywanie ich w stanie rażącego zaniedbania lub niechlujstwa, bądź w pomieszczeniach albo klatkach uniemożliwiających im zachowanie naturalnej pozycji;
17) wystawianie zwierzęcia domowego lub gospodarskiego na działanie warunków atmosferycznych, które zagrażają jego zdrowiu lub życiu;
19) utrzymywanie zwierzęcia bez odpowiedniego pokarmu lub wody przez okres wykraczający poza minimalne potrzeby właściwe dla gatunku.
Art. 4 pkt 11. “rażące zaniedbanie” – rozumie się przez to drastyczne odstępstwo od określonych w ustawie norm postępowania ze zwierzęciem, a w szczególności w zakresie utrzymywania zwierzęcia w stanie zagłodzenia, brudu, nieleczonej choroby, w niewłaściwym pomieszczeniu i nadmiernej ciasnocie;
Co robić?
1. Jeśli jesteś osobą prywatną, która wie o złym losie zwierzęta – zawiadom policję, straż gminną lub organizację prozwierzęcą. Każdy z tych podmiotów ma kompetencje do interwencyjnego odebrania zwierzęcia.
Z Policją możesz się skontaktować przez nr 112, ze strażą miejską – 986, zaś nr do organizacji znajdziesz „googlując” temat, np. poprzez „fundacja zwierzęta” i wpisując daną miejscowość czy region.
Podaj możliwie szczegółowe informacje w zgłoszeniu, mając na uwadze powyższe przepisy, np.:
”Dzień dobry, nazywam się Janina Kowalska (możesz zadzwonić anonimowo, ale warto się przedstawić, bo jest to bardziej wiarygodne). Chcę zgłosić, że w miejscowości X, przy ulicy (ewentualnie lokalizację można podać opisowo, jeśli nie znasz dokładnego adresu) znajduje się pies na łańcuchu przy budzie. Jest zimno, temperatura spada do minus 5 stopni w nocy, zwierzę jest cały czas na krótkim łańcuchu, zaniedbane, w prowizorycznej budzie. Zachodzi tu podejrzenie przestępstwa znęcania się nad zwierzętami z art. 6 ust. 2 pkt 10 i 17 ustawy o ochronie zwierząt – a ponieważ jest naprawdę zimno, a zwierzę się nie rusza, zachodzi także potrzeba jego interwencyjnego odebrania na podstawie art. 7 ust. 3 u.o.z. Posiadam/nie posiadam zdjęcia/filmy z miejsca bytowania psa. Pies wygląda…, zaś jego właściciele nazywają się…. (o ile masz taką wiedzę)”.
Uwaga – nie daj się spławić! Powiedz, że przestępstwami przeciwko zwierzętom, jak wszystkimi innymi, zajmuje się policja i chcesz otrzymać potwierdzenie przekazania Twojego zgłoszenia na policję (dyżurka 112 to nie policja – tam osoba odbierająca decyduje do jakiej służby przekazać zgłoszenie) – poproś o imię i nazwisko osoby, która przyjmuje zgłoszenie, numer zgłoszenia, a także o informację, do jakiej jednostki skierowane zostanie Twoje zgłoszenie.
Analogicznego zgłoszenia możesz dokonać do straży gminnej – przypomnij im wówczas wyraźnie o treści art. 7 ust. 3 u.o.z., w którym ich obowiązek interweniowania wprost wynika z ustawy, a także do organizacji prozwierzęcej.
2. Jeśli jesteś przedstawicielem/ką organizacji społecznej, której statutowym celem jest ochrona zwierząt, masz kompetencje do podjęcia interwencji na podstawie art. 7 ust. 3 u.o.z. Pamiętaj, że odebranie zwierzęcia następuje w sytuacji, gdy jego zdrowie lub życie jest zagrożone. W sytuacji, gdy na miejscu zdarzenia napotykasz opór – zamknięta posesja czy agresja ze strony właścicieli, zadzwoń po policję i poproś o asystę.
Powiedz:
”Dzień dobry, dzwonię jako przedstawiciel/ka Fundacji/Stowarzyszenia…, nazywam się … Właśnie w tej chwili, na podstawie art. 7 ust. 3 u.o.z., który daje nam kompetencję do przeprowadzenia interwencyjnego odebrania cierpiącego zwierzęcia, usiłuję wykonywać swoje ustawowe obowiązki, w związku z tym, ze należy zwierzę zabrać z warunków, wskazujących na znęcanie się nad nim, a zatem na przestępstwo. Jednak w związku z zamknięciem posesji/ agresywną postawą właścicieli nie jest możliwe wykonanie czynności – proszę o przyjazd na miejsce Policji, by wsparła Fundację/Stowarzyszenie w wykonywaniu czynności nałożonych ustawą o ochronie zwierząt”.
Pamiętaj przy tym o ważnej uchwale Naczelnego Sądu Administracyjnego:
„Hipoteza normy z art. 7 ust. 3 ustawy o ochronie zwierząt określa okoliczności, w których aktualizuje się obowiązek organizacji społecznej do określonego działania. Norma ta pozwala na wyodrębnienie dwóch etapów procedury odebrania zwierzęcia właścicielowi lub opiekunowi przez wskazane w art. 7 ust. 3 ustawy o ochronie zwierząt podmioty. W pierwszej kolejności, podmiot ten odbiera zwierzę, jeżeli stwierdzi zaistnienie szczególnych okoliczności, niecierpiących zwłoki. Upoważniony przedstawiciel organizacji społecznej dokonując tej czynności nie działa we własnym imieniu, ale w imieniu organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt. Upoważniony przedstawiciel dokonuje czynności władczej (imperium), skierowanej w sposób bezpośredni do sfery prawnej właściciela lub opiekuna zwierzęcia. Czynność tą należy zakwalifikować do sfery ingerencji administracji, o charakterze policji administracyjnej. Z punktu widzenia właściciela lub opiekuna odebranie zwierzęcia stanowi ingerencję negatywną, natomiast z punktu widzenia ochrony zwierzęcia przed utratą życia lub zdrowia ingerencję pozytywną.” Uchwała NSA z 24.02.2020 r., II OPS 2/19, ONSAiWSA 2020, nr 4, poz. 42.
3. Jeśli jesteś Policjantem/ką albo Strażnikiem/czką miejską, pamiętaj, że masz obowiązek zareagowania na zgłoszenie o zwierzęciu, znajdującym się w stanie zagrożenia zdrowia lub życia. Zachęcam Cię do współpracy w trakcie interwencji z organizacją ochrony zwierząt, która zwykle jest dobrze przygotowana do wykonywania tych czynności.
Z interwencyjnym odebraniem zwierzęcia wiąże się uruchomienie 2 procedur: administracyjnej i karnej. Jeśli chodzi o tą pierwszą – pamiętaj, że art. 7 ust. 3 u.o.z. stanowi, iż najpierw się zwierzę odbiera (chodzi naprawdę o ratowania go z opresji), a potem dopiero załatwia się dokumenty, czyli dokonuje się zgłoszenia do prezydenta miasta (wójta/burmistrza). Zatem – w pierwszej kolejności, gdy stwierdzisz, że zwierzę należy ratować, po prostu fizycznie je odbierasz (stąd wartościowa jest współpraca z organizacją społeczną, która może pomóc od razu w zapewnieniu miejsca dla zwierzęcia, a jeśli jej nie ma – zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 1 u.o.z. przekazujesz zwierzę do schroniska), a dopiero po załatwieniu tych czynności – piszesz zgłoszenie do urzędu gminy (miasta), który wyda decyzję odbiorową. Równolegle powinno zostać wszczęte postępowanie karne o znęcanie się nad zwierzętami, gdyż dopiero wyrok skazujący przesądza, że zwierzę już na zawsze zostanie odebrane oprawcy (tzw. przepadek zwierzęcia – art. 35 ust. 3 u.o.z./ art. 7 ust. 3 u.o.z. dotyczy czasowego odebrania – ma funkcję zabezpieczającą).
Uwaga jednak – jeśli zlekceważysz zgłoszenie dotyczące zwierzęcia, co do którego istnieje podejrzenie znęcania się nad nim (a znęcanie się to nie tylko bicie, ale także zaniedbanie zwierzęcia, brak zapewnienia mu odpowiednich warunków), możesz sam odpowiedzieć za to przestępstwo, bo wedle ustawy o ochronie zwierząt popełnia je także ten, kto świadomie dopuszcza do krzywdy zwierzęcia.
„Dopuszczanie polega w praktyce na nie przeciwdziałaniu, czyli przyzwoleniu i jest świadome, gdy sprawca zdaje sobie sprawę z następstw swego zachowania się, czyli że inna osoba zachowa się w jakikolwiek sposób wskazany w ust. 2 art. 6.” Wyrok SN z 16.11.2009 r., V KK 187/09, LEX nr 553896.
KIMKOLWIEK JESTEŚ, MASZ NARZĘDZIA, BY POMÓC
ZWIERZĘ BEZ TWOJEJ REKACJI NIE MA SZANS
Autorka: mec. Karolina Kuszlewicz
Poradnik powstał w ramach projektu „Fundusz Pomocy Prawnej Zwierzętom”, którego twórcą jest Fundacja Dom dla Kundelka.
www.pomocprawnazwierzetom.pl
www.domdlakundelka.pl
www.facebook.com/domdlakundelka
www.facebook.com/wimieniuzwierzat